Het oratorium Paulus is een indrukwekkend muzikaal verhaal van Felix Mendelssohn Bartholdy over de wereldberoemde Bijbelse theoloog, die van felle christenvervolger veranderde in zo’n beetje de bekendste zendeling ooit. Het stuk is gecomponeerd naar voorbeeld van (met name) Johann Sebastian Bach, en heeft het frivole van Friedrich Händel. Tijdens Mendelssohns leven was Paulus een zeer geliefd werk. Het oratorium maakte Mendelssohn tot een van de meest gevierde componisten in Europa.In 1832 schrijft Mendelssohn aan zijn vriend Julius Schubring: “Ik moet voor de Caecilienverein een oratorium schrijven over de apostel Paulus. De tekst moet ik hoofdzakelijk uit de Bijbel en het gezangboek halen, maar ik mag ook vrije tekst toevoegen". Mendelssohn vroeg zijn vriend de tekst te schrijven en koralen op te nemen "uit het hymneboek ... heel erg in de stijl van de passie van Bach" (brief aan Schubring, 22 december 1832).
Mendelssohn was al sinds jonge leeftijd een enorme bewonderaar van Bach. Dit begon toen hij op 15 jarige leeftijd een kopie van de Matthäus van Bach in handen kreeg via zijn grootmoeder. De Matthäus Passion van Bach was destijds vrijwel onbekend buiten Leipzig. Sinds de dood van Bach in 1750 was het werk niet meer uitgevoerd. Mendelssohn voerde zijn eigen versie van Bach’s Matthäus uit waarna de heropleving voor Bachs koorwerken begon die voortduurt tot in de huidige tijd. De ontmoeting met de Matthäus Passion was voor hem een openbaring en werd 'een hoeksteen van zijn muzikale geloof'. Dit hoor je terug in Paulus. Het is een mix van recitatieven, aria’s en chorussen. Het verhaal wordt gebracht door een verteller in de recitatieven zoals Bach dat deed. Die rol wordt, niet zoals bij Bach, gedaan door 1 persoon maar verdeeld tussen sopraan, tenor en soms alt en bas. Daarnaast integreerde hij koralen.
Paulus vertelt het leven van Saulus van Tarsen die erom bekend stond christenen te vervolgen. Op een dag is Saulus onderweg naar Dasmascus. Opeens schijnt er een licht vanuit de hemel op hem. Hij valt op de grond en hoort een stem: “Saul, Saul waarom vervolg je mij?” Saulus vraagt: “wie bent u Heer?” Het is Jezus die met Saulus spreekt. Saulus is verblind door het licht en drie dagen lang kan hij niks zien. Hij geneest van zijn blindheid en gelooft vanaf dat moment in Jezus. Hij besluit om zich te laten dopen en verandert zijn naam naar Paulus. Hij wordt prediker en zendeling en brengt veel mensen tot geloof.
Het eerste deel van het oratorium verhaalt onder meer zijn deelname aan de steniging van Stefanus en zijn bekering. In het tweede deel ontmoeten we Paulus tijdens zijn zendingsreizen en horen we onder andere hoe orthodoxe Joden zich verzetten tegen zijn boodschap. Paulus’ ontwikkeling van christenhater tot vervolgde martelaar komt prachtig uit in de aria’s die hij zingt. De eerste aria, waarin hij nog een vervolger is van de gemeente van Christus, doet nog sterk denken aan de heftige aria’s uit de barok. Gaandeweg wordt deze vorm losgelaten en uiteindelijk zingt Paulus eenvoudig en ontroerend in een van de latere aria’s „Der Herr wird die Tränen von allen Angesichtern abwischen”.
Mendelssohn componeerde het stuk tussen 1834 en 1836. Na het afronden van de muziek hield hij toezicht op versies en uitvoeringen in zowel Engels als Duits. De Duitse première was op 22 mei in 1836 in Düsseldorf. Na de eerste uitvoering maakt Paulus een triomftocht door Europa. Ondanks het succes in 1836 vond Mendelssohn dat het werk toch nog in revisie moest, waarna het vervolgens binnen achttien maanden meer dan vijftig keer in veertig plaatsen is uitgevoerd.
De Carus-editie die door Euterpe wordt uitgevoerd is de eerste kritische editie van het beroemde oratorium. Het gaat rechtstreeks terug naar de eerste editie onder redactie van Mendelssohn.